Ovo je jedan od novijih članaka sa sajta NASA-inog Rendgenskog opservatorija Chandre. Kao i obično, jednostavan je, razumljiv i zanimljiv.
Upada u oči još jedan lom - ili koljeno - u kosti na MeerKAT-ovoj slici, onaj koji je ispod toga za kojega je zaslužan pulsar iz donjeg teksta. Čovjek se zapita imade li i tu nešto disruptivno, poput neutronske zvijezde, crne jame ili vrlo velikog svemirskog broda!

Chandra otkriva uzrok loma galaktičke "kosti"

Astronomi su pronašli vjerojatno tumačenje prijeloma u jednoj ogromnoj kozmičkoj kosti u galaktici Mliječni Put. Za tu su se svrhu poslužili NASA-inim Rendgenskim opservatorijem Chandrom i radioteleskopima.

Izgleda da je ta kost bila pogođena jednim pulsarom - neutronskom zvijezdom koja se brzo vrti oko osi i koja hitro juri svemirom. Neutronske zvijezde su najgušeći poznati objekti u svemiru, koji nastaju urušavanjem i eksplozijom masivnih zvijezda. Često se dogodi da prilikom nastanka u takvoj eksploziji neutronska zvijezda dobije snažni impuls, usljed čega velikom brzinom odjuri dalje od mjesta eksplozije.

U blizini središta naše galaktike su pronađene strukture koje nalikuju kostima ili zmijama. Ti se duguljasti oblici vide u radiovalovima, ukalupljeni silnicama magnetskih polja koje se pružaju usporedno s njima. Radiovalove stvaraju energijom nabijene (tj. brze) čestice koje se gibaju spiralno duž tih silnica.

Ova nova slika prikazuje jednu od tih svemirskih kostiju, označenu s G359.13142-0.20005 (ili kraće G359.13), s rendgenskim podacima dobivenima Chandrom (plavo) i radiovalnim podacima prikupljenima teleskopom MeerKAT, u Južnoj Africi (sivo). Istraživači G359.13 nazivaju i Zmija.

Pogledate li pomnije sliku, uočit ćete jedan prekid - ili lom - u inače kontinuiranoj građi G359.13. Udruženi rendgenski i radiovalni podaci ukazuju na uzrok toga loma.

Astronomi su otkrili jedan rendgenski i radiovalni izvor na mjestu prijeloma, posluživši se spomenutim instrumentima i radioteleskopom Vrlo veliki postroj (engl. krat. VLA) Nacionalne zaklade za znanost. Na dodatnoj slici je istaknut pulsar koji je vjerojatno odgovoran za te rendgenske i radiovalne signale. Možebitni dodatni izvor u blizini pulsara bi mogla biti emisija iz elektrona i pozitrona (antimaterijskih ekvivalenata elektrona) koji su na tome mjestu ubrzani do visokih energija.

Istraživači drže da se pulsar koji je kriv za prijelom zariva u G359.13 brzinom od oko 450 do oko 900 kilometara u sekundi. Taj je sudar izobličio magnetsko polje oko kosti, zbog čega je i radiovalni signal iz nje usukan.

S dužinom od oko 230 svjetlosnih godina, G359.13 je jedna od najdužih i najsjajnijih takvih struktura u Mliječnom Putu. Konteksta radi, do tolike udaljenosti od Sunca ima više do 800 zvijezda! G359.13 je od nas udaljena oko 26 tisuća svjetlosnih godina, a nalazi se blizu središta Mliječnog Puta.

Znanstveni rad koji opisuje ovo istraživanje je objavljen u broju Mjesečnih vijesti Kraljevskog astronomskog društva od svibnja 2024. g, a dostupan je i na Internetu.

X-ray: NASA/CXC/Northwestern Univ./F. Yusef-Zadeh et al; Radio: NRF/SARAO/MeerKat; Image Processing: NASA

https://chandra.harvard.edu/photo/2025/bone/